بازیابی طرح باغ و آبادی عزت آباد نمونه ای از باغ سازی حاکمان محلی ابرکوه

خصوصیات جغرافیایی، نمونه­های باقی­مانده، و اثری همچون سرو کهن سال همگی نشانه­هایی از این موضوع­ هستند که منطقۀ ابرکوه دربردارندۀ باغ ها و میراث­دار سنتی کهن در باغ­سازی بوده است. بخش وسیعی از این باغ ها مرهون ساخت زمین و برنامه­ریزی برای استفادۀ بهینه از زمین های «سنگی» و «قابل کشت» با دو کاربرد متفاوت بوده است. به جز باغ های مجزا، گونه­ای از باغ ها در ابرکوه و حومۀ آن قابل مشاهده است که بر اساس ترکیبی از باغ ها و مزارع و بر مبنای آب یک قنات شکل گرفته­اند. یکی از این نمونه­ها باغ عزت­آباد یا امیدسالار است که در اثر خشک شدن آب قنات و نبود رسیدگی در معرض تخریب است. با وجود آسیب­های جدی، شناخت باغ و مجموعۀ پیرامونش می­تواند درک ما را از باغ­سازی در ابرکوه غنا بخشد. این باغ در بیرون از حصار قدیمی شهر در منطقه­ای به همین نام واقع شده است. مالک اولیۀ باغ شخصی به نام سالار نظام است و بعد از او فرزندش امیدسالار صاحب باغی می­شود که اکنون به نام او در اذهان عمومی باقی مانده است. در مقالۀ پیش روی درر شناخت طرح و خصوصیات اصلی سعی شده است. در پی این هدف، مطالعۀ سوابق مرتبط در متون تاریخی، بررسی اسناد و مدارک، تحقیقات میدانی و بهره­گیری از اطلاعات مطلعین محلی در مرکز توجه بوده است. این باغ حدود 27000 متر مربع مساحت دارد و در میان باغ ها و مزارع و در جوار قلعه­ای سکونتی جای گرفته است و با خیابانی کوتاه به راه اصلی ابرکوه به یزد متصل می­شود. باغ دربردارندۀ کوشکی در مقابل ورودی اصلی و به فاصلۀ نزدیک­تری به دیوار انتهایی باغ، صحن اصلی با خیابان­بندی و کرت­ها، برج­های دو طبقه در چهار گوشۀ حصار، و دو ورودی اصلی و فرعی است. در روزگار رونق باغ و کوشک، این کوشک فضایی تشریفاتی بوده و در عین حال طبقۀ بالای کوشک و محدودۀ پشت آن فضایی خصوصی­تر را شکل می­داده­اند.